Magnificat anima mea Dominum
Met het Magnificat wordt in de bijbel de lofzang van Maria bedoeld. Het is te vinden in het evangelie volgens Lucas, 1:46-55 (Nieuwe Testament). De naam 'Magnificat' dankt het lied aan de eerste woorden in de Latijnse versie, Magnificat anima mea Dominum, wat betekent 'Mijn ziel maakt groot de Heer'.
De auteur van het derde evangelie vertelt dat Maria op bezoek gaat bij haar nicht Elisabeth. Als de beide zwangere vrouwen elkaar ontmoeten, spreekt Maria deze lofzang uit. Het Magnificat hoort daarom thuis in de liturgie van de Adventsweken die voorafgaan aan Kerstmis.
Het Magnificat sluit aan op de Lofzang van Hanna, de moeder van de profeet Samuel, zoals opgetekend in het eerste boek van Samuel 2, 1-10 (Oude Testament): Nu juicht mijn hart, dankzij de Heer; fier heft mijn hoofd zich op, dankzij de Heer.
In de liturgie
Het Magnificat wordt in de Christelijke liturgie frequent gebruikt. Een van de oudste liturgische tekstverzamelingen waarin het is opgenomen, is het boek Oden. Dit is een collectie van 14 liederen uit de Bijbel, vastgelegd in de Codex Alexandrinus uit de 5e eeuw na Christus. Verder is het opgenomen in het Brevier of getijdengebed van de Rooms-Katholieke Kerk, namelijk in de vespers. Het Magnificat wordt ook gebruikt in het Book of Common Prayer van de Anglicaanse Kerk. Daar is het door talrijke componisten getoonzet en ontbreekt het (in het Engels, onberijmd) nooit in de Evensong. In de Protestantse kerken in Nederland wordt de lofzang van Maria in berijmde vorm gezongen.
Vertalen en hertalen
Van het Magnificat zijn er even zovele vertalingen als er Bijbelvertalingen zijn. Als leidraad voor de vertaling in dit programmaboekje is de letterlijke tekst genomen. Het gevolg is dat deze Nederlandse vertaling tamelijk plechtstatig zal overkomen, maar het geeft wel de vertaling weer zonder toepassing van dichterlijke of kerkelijke vrijheden.
Het Magnificat zoals wij dat kennen en zingen is overigens al een vertaling. De Latijnse versie die door vele componisten is gebruikt en die wij zingen is afkomstig uit de Vulgaat. Dit is de Versio Vulgata, de vertaling van de Bijbel die Hiëronymus omstreeks 400 na Christus op verzoek van paus Damasus heeft gemaakt. Vulgata betekent: voor het volk; het is dus een Latijnse vertaling in de taal die door het (kerk-)volk werd gesproken en begrepen.
Hiëronymus vertaalde het echter uit het Grieks. En zo hebben wij hier eigenlijk te maken met een vertaling van een vertaling, want Maria sprak geen Grieks, maar een variant van het Hebreeuws van die tijd….